Psİkolojİ Temellİ Karİyer KoçluĞu Nedİr? Nasıl Fark Yaratır?

Kariyeriniz sizi gerçekten tatmin ediyor mu? Psikoloji temelli kariyer koçluğu, güçlü yönlerinizi keşfetmenizi, stresle daha iyi başa çıkmanızı ve size uygun bir kariyer rotası çizmenizi sağlar. Detaylar için okumaya devam edin! 

“Sabah uyanıyorum ama yataktan kalkmak istemiyorum. Alarmı erteleyip duruyorum. Sonunda kalkıyorum ama işe gitme düşüncesi bile içimi daraltıyor. Bir kahve yapıyorum, belki toparlanırım diyorum ama içten içe farkındayım: Bir şeyler yolunda gitmiyor. Bu iş beni tüketiyor.”

Bu his tanıdık geldi mi?

Hayatımızın büyük bir bölümünü çalışarak geçiriyoruz.Peki, bu süreç sizi besliyor mu, yoksa yavaş yavaş tüketiyor mu?

• İşiniz size gerçekten anlamlı geliyor mu?

• Sabahları hevesle mi kalkıyorsunuz, yoksa ayaklarınız geri geri mi gidiyor?

• İş yerinde kendinizi değerli mi hissediyorsunuz, yoksa sürekli yıpranmış ve görünmez mi?

Herkesin bu sorulara farklı yanıtları olabilir. Ama bir gerçek var: Çalışma hayatımız yalnızca kariyer yolculuğumuzu değil; mental sağlığımızı, özgüvenimizi, iş dışındaki ilişkilerimizi ve hatta fiziksel sağlığımızı bile derinden etkiliyor.

Bazen iş yaşamında tükenmiş ve yönsüz hisseder ve bize yol arkadaşlığı yapacak bir uzmanın desteğine ihtiyaç duyarız. Kariyer koçluğu, tam da bu tür ihtiyaçlardan doğmuş bir alan olarak uzun yıllardır gelişimini sürdürmektedir.

Kariyer Koçluğu Nasıl Ortaya Çıktı?

Kariyer koçluğunun temelleri, 20. yüzyılın ortalarında atıldı. Bu dönemde sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş yaşanırken, iş hayatı giderek daha karmaşık hale geliyordu. Artık bireyler için mesele sadece 'bir iş bulmak' değildi; meslek seçimi, iş doyumu, anlam arayışı gibi pek çok konuda rehberliğe ihtiyaç duymaya başlamışlardı.

Bu süreçte, Donald Super gibi kariyer gelişimi alanında öncü isimler, önemli bir bakış açısı sundu: Kariyer, sadece bir işten ibaret değildi; bireyin yaşam boyu süren kişisel ve mesleki gelişim yolculuğuydu. Super ve benzeri uzmanlar şunu vurguluyordu:“Önemli olan yalnızca çalışmak değil, çalışırken tatmin olmak; işin, kişisel değerlerimiz ve yetkinliklerimizle uyumlu olması.”

Peki Her Kariyer Koçluğu Aynı mıdır?

Burada bir noktayı netleştirmek gerekiyor: Her kariyer koçluğu aynı değildir.

Bazı yaklaşımlar sizi yalnızca hedef belirleyip, o hedefe ulaşmak için daha fazla çalışmaya yönlendirir. Bu tür yaklaşımlar bazen faydalı olabilir ama psikoloji temelli kariyer koçluğu çok daha derine iner.

Neden?

Çünkü iş hayatında yaşadığınız zorluklar, çoğu zaman sadece işle ilgili değildir. Duygularınız, düşünce kalıplarınız ve motivasyonel süreçleriniz de bu deneyimin önemli bir parçasıdır.

Bu Yazıda Neler Var?

Bu yazıda, klasik kariyer koçluğundan farklı olarak, psikoloji temelli kariyer koçluğunun neden daha etkili olduğunu irdeleyeceğiz. Ayrıca, şu sorulara da yanıt bulacağız:

• Kimler bu süreçten faydalanabilir?

• Motivasyonu düşen çalışanlar mı? İş tatmini arayanlar mı?

• İş-yaşam dengesini kurmak isteyenler mi? Kariyerinde yön arayanlar mı?

Psikoloji Temelli Kariyer Koçluğu Neden Farklı?

Son yıllarda kariyer koçluğu giderek popülerleşti. İşinden memnun olmayan, yeni bir kariyer arayışında olan veya hedeflerini netleştirmek isteyen pek çok kişi bu desteğe başvuruyor.

Fakat burada önemli bir soru var: “Tüm kariyer koçluğu yaklaşımları aynı sonucu verir mi?”

Deneyimler ve araştırmalar gösteriyor ki, hayır.

Birçok klasik kariyer koçluğu yaklaşımı;

• Hedef belirleme,

• Zaman planlaması yapma,

• Motivasyonu artırıp hedefe odaklanma gibi daha yüzeyde kalan çözümler sunar.

Bu yöntemler bazı durumlarda işe yarayabilir. Fakat iş tatmini, tükenmişlik, motivasyon kaybı gibi durumlar genellikle çok daha derin, psikolojik süreçlere dayanır.

📌Psikoloji temelli kariyer koçluğu, sizi gerçekten neyin zorladığını anlamaya ve uzun vadeli tatmini bulmanıza yardımcı olmaya odaklanır.

Klasik Kariyer Koçluğu ve Psikoloji Temelli Kariyer Koçluğu Arasındaki Temel Farklar

1. Odak Noktası

   Klasik Kariyer Koçluğu:

   Hedeflere ulaşmak, performans artırmak ve sonuç odaklı çalışmak ön plandadır.

   Psikoloji Temelli Kariyer Koçluğu:

   İş tatmini, motivasyon ve psikolojik esneklik gibi bireyin iyi oluşunu destekleyen unsurlar dikkate alınır. Sonuç kadar sürece de odaklanır.

   
   

2. Yaklaşım

   Klasik Kariyer Koçluğu:

   Dışsal başarıya (terfi, maaş artışı, daha iyi pozisyon gibi) odaklanır.

   Psikoloji Temelli Kariyer Koçluğu:

   Hem dışsal başarıyı hem de içsel tatmini dengelemeye çalışır.

   
   

3. Stres ve Duygular

   Klasik Kariyer Koçluğu:

   Çoğunlukla göz ardı edilir.

   Psikoloji Temelli Kariyer Koçluğu:

   Stres, kaygı ve içsel çatışmalar dikkate alınır; duygusal süreçlerle çalışılır.

4. Dayandığı Temel

   Klasik Kariyer Koçluğu:

   Kişisel gelişim teknikleri ve motivasyon artırıcı yöntemlere dayanır.

   Psikoloji Temelli Kariyer Koçluğu:

   Psikoloji biliminin verilerine dayanır. Özellikle ACT (Kabul ve Kararlılık Terapisi) ve Pozitif Psikoloji gibi yaklaşımlardan beslenir.

Neden Psikoloji Temelli Koçluk?

Kariyer dediğimiz şey, sadece iş bulmak ya da terfi almak değildir. Gerçek tatmin, insanın kendi potansiyelini keşfedip, bunu değer verdiği şeyler doğrultusunda hayata geçirebilmesiyle mümkün olur. Ancak çoğumuz iş hayatında bazen şöyle hissetmişizdir:

• “Çalışıyorum ama bir şey eksik.”

• “Başarıyorum ama neden mutlu hissetmiyorum?”

• “İşim var ama sanki kendimden uzaklaşıyorum.”

İşte, psikoloji temelli kariyer koçluğu, bu boşluğu fark edenler için güçlü bir destek sunar.

Bu yaklaşım sadece dışsal başarıya (terfi, maaş artışı gibi) odaklanmaz. Aynı zamanda, içsel tatmininizi, motivasyon kaynaklarınızı ve duygusal süreçlerinizi merkeze alır.

Bu Neden Önemli?

Çünkü kariyer dediğimiz yolculuk,“Bir hedefe ulaştım, tamam” diyerek biten bir süreç değildir. Hayat gibi o da inişli çıkışlıdır. Bazen hızlanırız, bazen yavaşlarız. Bazen kaybolmuş hissederiz, bazen yeniden heyecanlanırız. Bu çetrefilli yolda ayakta kalabilmek için yalnızca yeni hedefler değil, kendimizi iyi tanımak, güçlü yanlarımızı bilmek ve psikolojik esnekliğimizi geliştirmek gerekir.

İşte psikoloji temelli kariyer koçluğu da tam bu noktada fark yaratır:

• Değerleriniz, güçlü yönleriniz, ihtiyaçlarınız, çalışma koşullarınız birlikte ele alınır.

• Hem sürdürülebilir bir kariyer planı yaparsınız hem de bu yolda tatmin duygusunu canlı tutarak ilerlersiniz.

Sonuç itibariyle, psikoloji temelli kariyer koçluğu size sadece dışsal başarıya giden yolları göstermekle kalmaz; aynı zamanda o yolları yürürken kendinizden uzaklaşmadan, anlam ve doyum hissiyle ilerlemenizi sağlar.

Değişim İsteyen Ama Adım Atamayanlar!

Kariyerinde sıkışmış hisseden pek çok kişi, benzer bir döngünün içinde bulur kendini:

• “Bu iş beni tüketiyor ama ya daha kötüsü olursa?”

• “Bunca yıl emek verdim, şimdi her şeyi riske atamam.”

• “Ya başarısız olursam?”

• “Bir şeyler değişmeli ama nereden başlayacağımı bilmiyorum.”

Bu düşünceler tanıdık geldi mi?

Değişim isteği ile belirsizlik ve başarısızlık korkusu çoğu zaman iç içe geçer.Bu da bizi hem işimizden tatmin olmadığımız hem de harekete geçemediğimiz o çıkmazda tutabilir.

İşte böyle durumlarda, Psikoloji Temelli Kariyer Koçluğu, hem iç dünyamıza hem de dış koşullara birlikte bakarak hareket edebilmemizi sağlar.

Damla’nın Hikâyesi: Küçük Bir Adımla Gelen Büyük Değişim

Damla, uzun yıllardır aynı şirkette çalışan ve artık tükenmiş hisseden bir yönetici. İşinde başarılı olmasına rağmen içten içe fark ediyor ki: Sabahları işe gitmek istemiyor. Motivasyonu kaybolmuş. İşi ona artık anlamlı gelmiyor.

Damla ile danışmanlık sürecinde, önce güçlü yönlerine (analitik düşünme, planlama), sonra da değerlerine (özgürlük, yaratıcılık) birlikte bakıyoruz ve önemli bir farkındalığa ulaşıyor:

İlk Farkındalık:

Damla şunu görüyor: Aslında işinin bazı bölümlerinden keyif alıyor – mesela proje planlamak ona hâlâ zevk veriyor. Ama yöneticilik görevi, onun yaratıcılığını baskılamış.

Değişim Adımı:

Damla, bu farkındalıkla birlikte, yöneticileriyle konuşuyor ve kendi işinin bazı bölümlerini yeniden tasarlamak için adım atıyor. Proje süreçlerine daha fazla yenilik katabileceği alanlar talep ediyor. Buna “Job Crafting” diyoruz –İşin çerçevesini tamamen değiştirmeden, kendi alanını küçük dokunuşlarla yeniden şekillendirmek.

Sonuç:

Bu adımlarla birlikte Damla fark ediyor ki: İşine bakışı değişmiş. Sabahları daha istekli kalkıyor. Eskisi kadar tükenmiş hissetmiyor. İşine anlam katabileceğini ve bunu terfi almadan da yapabileceğini öğrenmiş.

Küçük Adımlar, Büyük Değişimler

Damla’nın hikayesi, bize aslında şunu hatırlatıyor: Bazen büyük değişimlere gerek yoktur. Küçük içsel farkındalıklar ve cesur adımlar, iş hayatımızda yepyeni bir sayfa açabilir.

Değişim, her zaman iş değiştirmek değildir. Bazen, kendi işimizi yeniden şekillendirmek de mümkün olabilir.

Sürecin 5 Temel Faydası

Psikoloji temelli kariyer koçluğu, değişim isteğinizi hayata geçirmek için güçlü bir yol arkadaşlığı sunar. Peki, bu sürecin sizin hayatınızda yaratacağı somut faydalar neler olabilir?

1. Daha Net Kararlar Alırsınız

Bazen karar vermek zor gelir.“Bu işten ayrılmalı mıyım?”“Ya değiştirirsem ve pişman olursam?”

Koçluk sürecinde, kendi değerleriniz ve güçlü yönleriniz ışığında karar almayı öğrenirsiniz. Zihninizdeki o karmaşa yerini, “Ben ne istiyorum?” sorusuna daha net cevaplar bulabilmeye bırakır. Araştırmalar da gösteriyor ki, birkaç seans sonunda bireyler, kararlarını daha rahat aldıklarını ve bu kararların arkasında daha sağlam durduklarını hissediyor.

2. Hayatınızdaki Önemli Değerleri Keşfedersiniz

İş yerinde mutsuz olduğumuzda, çoğu zaman neyin eksik olduğunu bile tam anlayamayız. Ama bazen sorun maaşta ya da iş yükünde değil,“Bu iş benim için anlamlı mı?” sorusuna cevap verememektedir.

Koçluk süreci, size hayatta gerçekten neyin önemli olduğunu fark etmeniz için alan açar. Bu farkındalık sadece iş hayatınızda değil, hayatın belirsizlikleriyle baş etme gücünüzü de artırır.

3. Yaşam Tatmininiz Artar

Günlük koşuşturma içinde bazen fark etmiyoruz ama çalışma hayatımız, yaşam doyumumuzu doğrudan etkiliyor. Koçluk sürecinde, işinizi değerleriniz ve güçlü yönlerinizle uyumlu hale getirmeyi öğrenirsiniz.Bu da sadece performansınızı değil, hayatınıza bakışınızı da olumlu yönde dönüştürür.Sabahları zorla değil, daha istekle kalkmaya başladığınızı fark edersiniz.

4. Özgüveniniz Güçlenir

Bazen başarılı olsak bile kendimizi yetersiz hissederiz.“Yeterince iyi miyim?” sorusu hep kulağımızda çınlar. Koçluk sürecinde, kendi yetkinliklerinizi ve güçlü yönlerinizi daha net görmeye başlarsınız. Bu farkındalık, iş hayatında daha cesur adımlar atmanızı sağlar. Kendi potansiyelinizi hissettikçe, “Ben buradayım ve yapabilirim” diyebilmenin gücünü yaşarsınız.

5. İş Tatmininiz ve Motivasyonunuz Artar

İşi sadece maaş ve terfi üzerinden değil; kendi değerleriniz ve anlam duygunuzla bağ kurarak yapmaya başladığınızda, işinize duyduğunuz bağlılık da artar. Bu da hem motivasyonunuzu hem de verimliliğinizi yükseltir. Artık sadece “Yapmam gerek” diye değil,“Bu işi yaparken kendimi iyi hissediyorum” diyerek çalışırsınız.

Son Bir Hatırlatma: Kalıcı Değişim, Derinden Başlar

Evet, kısa vadede hedef koyarak ve daha çok çalışarak bazı sonuçlar alabilirsiniz. Ama gerçekten tatmin edici ve kalıcı bir değişim istiyorsanız, kendi içinize dönüp, neye değer verdiğinizi ve bu yolda hangi güçlü yanlarınızı kullanacağınızı keşfetmeniz gerekir.

Psikoloji temelli kariyer koçluğu, işte bu dönüşüm için yanınızda olur.

Koçlukta Bilimsel Yaklaşımlar: Ne Kullanıyoruz?

Psikoloji temelli kariyer koçluğunun arkasında, bireyin iş yaşamına ve kendine bakışını kökten değiştiren bilimsel yaklaşımlar var. Bu yaklaşımlar, “Daha çok çalışmalıyım” gibi yüzeysel çözümlerden çok daha öteye geçerek, hem içsel kaynaklarınızı keşfetmenizi hem de işinizle daha güçlü bağ kurmanızı sağlıyor.

Peki, bu süreçte hangi yöntemlerden faydalanıyorum?

1. Pozitif Psikoloji: Güçlü Yönlerinizi ve Anlam Arayışınızı Keşfetmek

Uzun yıllar psikoloji bilimi, daha çok bireylerin eksiklikleri ve problemleri üzerine yoğunlaştı. Pozitif Psikoloji ise bize şu önemli gerçeği hatırlattı:“İyi olmak, sadece sorunların olmaması değil; güçlü yönlerimizi fark etmek ve anlamlı bir hayat inşa edebilmektir.”

Bu yaklaşımı iş yaşamına taşıdığımızda, şu sorular ön plana çıkar:

• İşinizde hangi becerilerinizi kullanırken gerçekten güçlü hissediyorsunuz?

• Hangi anlarda işinize daha bağlı ve motive olduğunuzu fark ediyorsunuz?

• Çalıştığınız yer, sizin hangi kişisel değerlerinize hitap ediyor?

• 
  

Bu farkındalık neden önemli?

Çünkü, sadece eksik olanı düzeltmek insanı uzun vadede beslemez. İyi yaptığınız şeyleri daha fazla yapmaya başladığınızda hem performans hem tatmin artar.

2. PERMA Modeli: İşinizle Daha Derin Bir Bağ Kurmak

Pozitif psikolojinin kurucusu Martin Seligman’ın geliştirdiği PERMA modeli, iyi oluş halimizi destekleyen 5 temel unsuru iş hayatımıza nasıl entegre edebileceğimizi gösterir:

• Pozitif Duygular: İş yerinde sizi iyi hissettiren anları fark etmek.

• E (Bağlılık): Akışta olduğunuz, kendinizi kaptırdığınız işleri artırmak.

• R (İlişkiler): Destekleyici, güvene dayalı iş ilişkileri kurmak.

• M (Anlam): Yaptığınız işin sizin ve başkaları için taşıdığı anlamı görmek.

• A (Başarı): Başarılarınızı fark etmek ve ilerlemenizi fark etmeniz.

Bu bakış açısı, işinizi sadece bir görev değil, anlam taşıyan bir yaşam alanı haline getirebilir.

3. ACT (Kabul ve Kararlılık Terapisi): Zor Duygularla Dans Etmek

İş hayatında stres, belirsizlik, tatminsizlik…Hepimizin zaman zaman kaçmak istediği bu duygular aslında çok tanıdık. Çoğumuz şöyle düşünürüz:“Şu kaygım geçse rahat edeceğim.”“Bu belirsizlik bitsin, huzur bulacağım.”

Ama gerçek şu ki: Duyguları yok edemeyiz. Onlar bizimle birlikte hep var olacak.

İşte ACT yaklaşımı, bu noktada bize farklı bir yol sunar: Kaçmak yerine, bu duygularla birlikte ilerlemeyi öğrenmek!

• Stresli durumlarda duygularınızı bastırmak yerine fark etmek,

• Belirsizlikten kaçınmak yerine, o sırada sizin için önemli olana odaklanmak,

• Başarısızlık korkusuna rağmen adım atabilmek.

Bu yaklaşımla ne değişir?

Zorlandığınız dönemlerde değerlerinize sarılmayı öğrenirsiniz.“Bu benim için önemli” diyerek ilerlemeyi seçtiğinizde, işinizle ilişkiniz de, kendinize duyduğunuz güven de değişir.

4. Job Crafting: İşinizi Kendinize Göre Şekillendirin

Bazen işimizi tamamen değiştiremeyiz.Ama işimizin çerçevesini hafifçe oynatarak bize daha uygun hale getirebiliriz.İşte Job Crafting dediğimiz yaklaşım tam da bu:

• Görevleri Şekillendirme: Güçlü olduğunuz işleri artırmak.

  (Analitik biri daha çok veri analizi yapabilir, iletişimi güçlü biri ekip süreçlerine liderlik edebilir.)

• İlişkileri Şekillendirme: Destekleyici insanlarla ilişkileri güçlendirmek.

• İşe Anlam Katmak: Yaptığınız işi daha büyük bir resme oturtmak.

  (“Rapor hazırlıyorum” yerine, “İnsanların sağlığına katkıda bulunuyorum.” diyebilmek.)

Neden İşe Yarar?

Çünkü iş yükü aynı olsa bile, işin sizinle kurduğu bağ değişir. Bu da tatmininizi, motivasyonunuzu ve psikolojik dayanıklılığınızı artırır.

Psikoloji Temelli Kariyer Koçluğu Size Nasıl Fayda Sağlar?

Psikoloji temelli kariyer koçluğu denince aklınıza sadece iş arayanlar ya da terfi peşinde koşanlar gelebilir. Oysa bu süreç, iş hayatında sıkışmış hisseden, yorgun düşen ya da içten içe “Bir şeyler eksik” diyen herkes için güçlü bir destek sunar.

Peki, kimler bu süreçten faydalanır?

• Motivasyonu Düşenler:

  İşe gitmek zor geliyor, işiniz anlamını yitiriyorsa...

• İş Tatmini Arayanlar:

  “Bir şeyler eksik” diyorsanız…

• İş Yerinde İlişkilerle Zorlananlar:

  Çatışmalar, yalnızlık hissi yoruyorsa…

• Kariyerinde Belirsizlik Yaşayanlar:

  “Doğru yerde miyim?” sorusu zihninizde dönüp duruyorsa…

• İş-Yaşam Dengesi Kurmakta Zorlananlar:

  Sürekli çalışıyor ama yine de yetemediğinizi mi hissediyorsunuz?

  İş ve özel hayat arasındaki çizgiler bulanıklaştıysa…

  
  

📌Sonuç: Kariyerinizi ve Kendinizi Besleyin

Psikoloji temelli kariyer koçluğu, sadece kariyer hedeflerinizi belirlemekle kalmaz; içsel kaynaklarınızı, değerlerinizi ve duygusal süreçlerinizi sürece dahil ederek gerçekten dönüştürücü bir yolculuğa çıkmanızı sağlar.

Unutmayın, kariyer bir varış noktası değildir. Sürekli gelişen, sizinle birlikte değişen bir yolculuktur. Başarının yanında içsel tatmini de odağınıza aldığınızda, yalnızca iş hayatınız değil, yaşamın tüm alanları zenginleşir.

Kaynaklar:

• Bakker, A. B. (2010). Engagement and job crafting: New frontiers in work psychology. Current Directions in Psychological Science, 20(4), 265-269.

• Dutton, J. E., & Ragins, B. R. (2007). Exploring positive relationships at work: Building a theoretical and research foundation. Psychology Press.

• Masdonati, J., Massoudi, K., & Rossier, J. (2009). Effectiveness of career counseling and the impact of the working alliance. Journal of Career Development, 36(2), 183-203.

• Perdrix, S., Stauffer, S. D., Masdonati, J., Massoudi, K., & Rossier, J. (2012). Effectiveness of career counseling: A one-year follow-up. Journal of Vocational Behavior, 80(2), 565-578.

• Whiston, S. C., Li, Y., Goodrich Mitts, N., & Wright, L. (2017). Evaluation of career choice interventions: A meta-analytic comparison of the effects of intervention types. Journal of Counseling Psychology, 64(3), 315-330.